Czym jest stres mniejszościowy?
Wydaje się, że nie da się być mieszkańcem tej planety i nie doświadczyć choć raz czym jest stres. Kiedyś ratował nam życie, gdy trzeba było uciekać przed drapieżnikiem lub niezbyt przychylnie nastawionym członkiem obcego plemienia. Dziś próżno szukać tygrysów na ulicach miast, a my nadal doświadczamy stresu, nierzadko długotrwałego. W większym lub mniejszym stopniu towarzyszy nam wszystkim. Ale niektórzy, oprócz "zwykłego" stresu mają jeszcze na co dzień w pakiecie dodatkowy - to właśnie jest stres mniejszościowy. Kogo dotyczy stres mniejszościowy i czym się różni od tego "zwyczajnego"? Poniżej znajdziecie definicję, trochę liczb a także komentarz osoby należącej do społeczności LGBT+, która zgodziła się anonimowo podzielić swoimi refleksjami.
Kogo dotyczy stres mniejszościowy?
Stres mniejszościowy dotyka nie tylko mniejszości seksualnych. Może dotykać właściwie wszystkich mniejszości, które walczą o niezależność i akceptację. Należą do nich, między innymi, mniejszości, wyodrębnione na podstawie płci, rasy, pochodzenia, otyłości czy chorób).
Czym siÄ™ charakteryzuje?
Jak definiuje się stres mniejszościowy? Według definicji Meyera, stres mniejszościowy charakteryzuje się (Meyer 2003b):
unikatowością - nie jest powszechny, jest dodatkowym obciążeniem wynikającym z przynależności do grupy mniejszościowej. Innymi słowy, nie wszyscy tak mają.
"przychodzą mi na myśl sytuacje, gdy idąc na imprezę zastanawiam się kto będzie i czy mogę być sobą gdy pojawia się ktoś nowy w towarzystwie (...)"
chronicznością - jest względnie stały i wynika z utrwalonych przekonań - to tak, jakby iść na wycieczkę z jeszcze jednym, dodatkowym plecakiem na plecach. Albo kamykiem w bucie.
"Nie spotkałam się wcześniej z pojęciem stresu mniejszościowego, ale intuicyjnie czuję, że wiem czym on jest i wielokrotnie w swoim życiu go odczuwałam. Nie zwracałam na to uwagi. Myślę, że wynika to z przyzwyczajenia do życia w lekkiej niewygodzie".
społecznym uwarunkowaniem - jest związany ze społeczno-kulturowymi procesami, instytucjami (nie jest wyłącznie wynikiem indywidualnego doświadczenia czy konkretnej sytuacji). Masz ten kamyk w bucie i nikt nie kwestionuje tego, że ten kamyk ma tam być.
"Czasem mnie irytuje że muszę mierzyć się z tym o czym inni ludzie nawet nie muszą myśleć (...) Nikt w mojej rodzinie nie stawał przed wszystkimi i nie oznajmiał 'hej, jestem hetero'. To że osoby homo muszą to oświadczyć jest dla mnei kuriozalne. Defaultowo jesteś hetero, a jeśli jest inaczej to nam o tym powiedz, a my zdecydujemy czy nam to pasuje."
Jakie mogą być konsekwencje stresu mniejszościowego?
Badania KPH za lata 2019-2020 przeprowadzone na osobach LGBT pokazują, że stres mniejszościowy:
może zwiększać ryzyko zachorowania na depresję (44% osób deklarowało poważne objawy depresji w latach 2019-2020)
wpływa na poczucie osamotnienia (70% pytanych deklarowało, że czują się samotni wbrew swojej woli)
może powodować myśli samobójcze (55% osób przyznało, że miało myśli samobójcze)
Warto pamiętać, że przynależność do danej grupy mniejszościowej sama w sobie nie generuje powyższych problemów. Dopiero stres mniejszościowy z tym związany, a i on jest tylko lub aż czynnikiem ryzyka, nie zasadą.
A co może pomóc?
Istnieją strategie, które mogą osłabić wpływ stresu mniejszościowego na zdrowie psychiczne (według raportu KPH):
gdy mam z kim pogadać czyli wsparcie społeczne - osoby, które mogą liczyć na pomoc i zrozumienie innych, w mniejszym stopniu odczuwają konsekwencje procesów związanych ze stresem mniejszościowym.
spacer, basen, medytacja? Czyli konstruktywne strategie radzenia sobie ze stresem (61,9% respondentów_ek zajmowała się rzeczami, które odwracały ich uwagę i poprawiały im nastrój, 56,9%, niewiele mniejszy odsetek osób badanych mobilizował się i przystępował do działania (43,7%))
w kupie cieplej czyli utożsamianie się z mniejszością sprzyja konstruktywnym odpowiedziom na doświadczaną dyskryminację. Przynależności do grupy mniejszościowej sama w sobie może być źródłem wsparcia.
Oprócz powyższych sposobów radzenia sobie ze stresem, które brzmią chyba całkiem fajnie, w raporcie KPH pojawiają się również te mniej konstruktywne. Do radzenia sobie przy pomocy alkoholu przyznało się 14,2%, pytanych a 4,1% sięga po narkotyki. Z kolej prawie 30% osób stwierdziło, że "poddaję się, nie wiem co zrobić".
Dobra, wiemy już co mówią definicje i raporty. A jak definiuje stres mniejszościowy sama zainteresowana?
"Moja prywatna definicja dotyczyłaby każdego dnia gdy moja dziewczyna złapie mnie za rękę poza domem, a ja się rozglądam czy to aby na pewno bezpiecznie".
Myślę, że nie trzeba tu lepszego podsumowania.
Źródła:
Stres mniejszościowy u osób biseksualnych i homoseksualnych. W poszukiwaniu czynników ryzyka i czynników chroniących, WUJ, 2015
Sytuacja społeczna osób LGBT w Polsce. Raport duży za lata 2019-2020, link